در
طول تاریخ تفسیر و قرآن پژوهی، برخی از آیات قرآن کریم به سبب ویژگی خاصی
که داشتند، شهرت بیشتری یافته و مورد توجه قرار گرفتهاند. در این مقاله
با نام، مشخصات و نکات مهم یکی از این آیات آشنا میشویم.
آیه ۲۵۵ بقره به «آیهالکرسی» مشهور است که از واژه «کرسی» مذکور در همین آیه گرفته شده.[۱]
«اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ
وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذی
یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما
خَلْفَهُمْ وَ لا یُحیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ
وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ
هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیم»
«خدا است که معبودی جز او نیست. زنده و برپا دارنده است. نه خوابی سبک او
را فرا میگیرد و نه خوابی گران. آن چه در آسمانها و آن چه در زمین است،
از آن او است. کیست آنکس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آن چه را
پیش روی آنان است و آن چه را پشت سرشان قرار دارد میداند، و به چیزی از
علم او، جز به آن چه بخواهد، احاطه نمییابند. کرسی او آسمان ها و زمین را
در برگرفته، و نگهداری آنها بر او دشوار نیست، و او والای بزرگ است.»
وجود روایاتی منقول از پیامبر (صلی الله علیه وآله)، امامان(علیهم
السلام) و صحابه دربارهی این آیه نشان میدهد که شهرت آن به آیهالکرسی، به
صدر اسلام و حتی عصر پیامبر(صلی الله علیه وآله) برمیگردد.[۲]
جامعیت آیهالکرسی در ترسیم رابطهی خداوند با آفریدگانش به ویژه انسان،
موجب امتیاز این آیه بر دیگر آیات شده و مفسران را واداشته است تا با
اهتمامی ویژه، به شرح آن بپردازند یا در این باره نوشته های مستقلی
بنگارند.[۳]
دربارهی فضیلت این آیه و فواید و آثار و نیز قرائت دائم آن، روایات
فراوانی از پیامبر(صلی الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) نقل
شده است که به صدور همهی آنها از معصوم اطمینان نداریم و حتی برخی از
آنها ضعیف شمرده شدهاند.
اما فراوانی آنها و نقل در کتابهای معتبر حدیثی شیعه و اهلسنت و نیز
سازگاری بخش فراوانی از آنها با مضامین بلند آیه به ما اطمینان میبخشد که
دستکم، بخشی از این روایات به طور قطع از معصوم(علیه السلام) صادر شده
است و همین امر، موجب میشود تا در برابر آنچه ضعیف است و به صدور آن
اطمینان نداریم، با مسامحه عمل کنیم؛ به ویژه با توجه به روایتی صحیح که
این آیه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند میداند که هرگاه خداوند با آن اسم
خوانده شود، هر دعایی را مستجاب میکند.[۴]